Quyền được khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật

0
47

Quyền được khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật là một quyền cơ bản của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo và các cá nhân, tổ chức liên quan trong tố tụng hình sự tại Việt Nam. Quyền này được quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2021)Hiến pháp 2013, nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng, và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình tố tụng. Dưới đây là thông tin chi tiết về quyền này, cùng với phần tư vấn liên quan đến Luật sư Đỗ Gia Việt.

Cơ sở pháp lý

Quyền được khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật được quy định tại:

  • Điều 31, Hiến pháp 2013: Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo về các hành vi vi phạm pháp luật của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền.
  • Điều 58, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ.
  • Điều 59, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quyền và nghĩa vụ của bị can.
  • Điều 60, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quyền và nghĩa vụ của bị cáo.
  • Điều 73, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quyền của người bào chữa.
  • Điều 147, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quy định về khiếu nại trong tố tụng hình sự.
  • Điều 148, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quy định về tố cáo trong tố tụng hình sự.
  • Luật Khiếu nại 2011: Quy định chung về quyền và thủ tục khiếu nại.

Nội dung quyền được khiếu nại

Quyền được khiếu nại cho phép người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người bào chữa, và các cá nhân, tổ chức liên quan (như bị hại, nguyên đơn dân sự) phản đối các quyết định, hành vi tố tụng mà họ cho là trái pháp luật hoặc xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Đối tượng khiếu nại

  • Quyết định tố tụng:
    • Quyết định bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, truy tố, xét xử, hoặc các quyết định khác của cơ quan tố tụng (Công an, Viện kiểm sát, Tòa án).
    • Ví dụ: Quyết định khởi tố bị can không có căn cứ, quyết định tạm giam vượt thời hạn luật định.
  • Hành vi tố tụng:
    • Các hành vi vi phạm pháp luật của điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, hoặc người có thẩm quyền khác trong quá trình tố tụng.
    • Ví dụ: Ép cung, dùng nhục hình, từ chối cung cấp tài liệu vụ án, hoặc không tổ chức đối chất khi có yêu cầu.

Phạm vi thực hiện quyền

  • Người bị tạm giữ:
    • Có quyền khiếu nại về quyết định tạm giữ, hành vi ép cung, hoặc các vi phạm khác trong giai đoạn đầu của tố tụng (Điều 58.2(h)).
  • Bị can:
    • Có quyền khiếu nại về các quyết định khởi tố, tạm giam, hoặc hành vi tố tụng trái pháp luật trong giai đoạn điều tra, truy tố (Điều 59.2(h)).
  • Bị cáo:
    • Có quyền khiếu nại về các quyết định xét xử, hành vi tố tụng tại phiên tòa, hoặc các vi phạm trong giai đoạn xét xử (Điều 60.2(h)).
  • Người bào chữa (luật sư):
    • Có quyền khiếu nại thay hoặc cùng thân chủ về các quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật (Điều 73.2(g)).
  • Các cá nhân, tổ chức liên quan:
    • Bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cũng có quyền khiếu nại nếu quyền lợi của họ bị xâm phạm (Điều 147.1).

Thủ tục khiếu nại (Điều 147)

  1. Nộp đơn khiếu nại:
    • Khiếu nại có thể được thực hiện bằng văn bản (đơn khiếu nại) hoặc trực tiếp (trình bày miệng, được lập biên bản).
    • Nội dung đơn khiếu nại phải nêu rõ:
      • Quyết định hoặc hành vi tố tụng bị khiếu nại.
      • Lý do khiếu nại (vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền lợi).
      • Yêu cầu cụ thể (hủy quyết định, chấm dứt hành vi, bồi thường thiệt hại, v.v.).
    • Gửi đến người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại (xem phần dưới).
  2. Thời hạn khiếu nại:
    • Trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận được quyết định hoặc biết về hành vi tố tụng bị khiếu nại.
    • Nếu có lý do chính đáng (ốm đau, thiên tai), thời hạn có thể được kéo dài nhưng phải được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận.
  3. Cơ quan giải quyết khiếu nại:
    • Đối với quyết định, hành vi của cơ quan điều tra:
      • Gửi khiếu nại đến Thủ trưởng cơ quan điều tra.
      • Nếu không đồng ý với kết quả giải quyết, khiếu nại tiếp đến Viện kiểm sát cùng cấp.
    • Đối với quyết định, hành vi của Viện kiểm sát:
      • Gửi khiếu nại đến Viện trưởng Viện kiểm sát.
      • Nếu không đồng ý, khiếu nại tiếp đến Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp.
    • Đối với quyết định, hành vi của Tòa án:
      • Gửi khiếu nại đến Chánh án Tòa án.
      • Nếu không đồng ý, khiếu nại tiếp đến Tòa án cấp trên trực tiếp.
  4. Thời hạn giải quyết:
    • Tối đa 30 ngày kể từ ngày nhận khiếu nại; đối với vụ án phức tạp, có thể kéo dài đến 60 ngày (Điều 147.6).
    • Kết quả giải quyết phải được thông báo bằng văn bản cho người khiếu nại.
  5. Hậu quả của khiếu nại:
    • Nếu khiếu nại được chấp nhận, quyết định hoặc hành vi tố tụng trái pháp luật có thể bị hủy bỏ, sửa đổi, hoặc chấm dứt.
    • Nếu bị oan sai do quyết định, hành vi trái pháp luật, người bị buộc tội có quyền yêu cầu bồi thường theo Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước 2017.

Phân biệt khiếu nại và tố cáo

  • Khiếu nại: Phản đối quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình (Điều 147).
  • Tố cáo: Báo cáo hành vi vi phạm pháp luật của cá nhân, cơ quan có thẩm quyền (như điều tra viên, kiểm sát viên) để yêu cầu xử lý, không nhất thiết liên quan đến quyền lợi cá nhân (Điều 148).
  • Ví dụ: Khiếu nại quyết định tạm giam không đúng quy định; tố cáo điều tra viên dùng nhục hình.

Quyền liên quan

Để thực thi quyền khiếu nại, người bị buộc tội còn có các quyền hỗ trợ:

  • Quyền có luật sư: Luật sư có thể giúp soạn đơn khiếu nại, thu thập chứng cứ chứng minh quyết định/hành vi trái pháp luật, và đại diện nộp khiếu nại (Điều 73.2(g)).
  • Quyền có thông dịch viên: Người nước ngoài (như người Trung Quốc) hoặc Việt kiều không thông thạo tiếng Việt có quyền yêu cầu thông dịch viên để soạn đơn khiếu nại và hiểu rõ quy trình (Điều 29).
  • Quyền tiếp cận hồ sơ: Người bị buộc tội và luật sư có quyền đọc, sao chụp hồ sơ vụ án để xác định các vi phạm trong quyết định, hành vi tố tụng (Điều 73.2(d)).
  • Quyền yêu cầu bồi thường: Nếu khiếu nại được chấp nhận và chứng minh bị oan sai, có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại (Điều 147.8).

Nghĩa vụ của cơ quan tố tụng

Cơ quan tố tụng có trách nhiệm:

  • Tiếp nhận và giải quyết khiếu nại: Không được từ chối hoặc cản trở quyền khiếu nại (Điều 147.3).
  • Thông báo kết quả: Cung cấp văn bản trả lời khiếu nại, nêu rõ lý do chấp nhận hoặc từ chối (Điều 147.6).
  • Sửa sai kịp thời: Hủy bỏ, sửa đổi quyết định, hoặc chấm dứt hành vi trái pháp luật nếu khiếu nại có căn cứ.
  • Hỗ trợ thông dịch: Cung cấp thông dịch viên miễn phí cho người không nói được tiếng Việt (Điều 29).

Đặc biệt với người nước ngoài và Việt kiều

  • Người Trung Quốc/người nước ngoài:
    • Có quyền khiếu nại thông qua thông dịch viên tiếng Trung hoặc tiếng Anh để đảm bảo soạn đơn và trình bày chính xác (Điều 29).
    • Có thể liên hệ Đại sứ quán/Lãnh sự quán (ví dụ: Đại sứ quán Trung Quốc tại 46 Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội; Hotline: 024 3845 3736) để được hỗ trợ pháp lý, đặc biệt trong các vụ án có yếu tố quốc tế (như dẫn độ).
    • Luật sư cần thông thạo ngoại ngữ và pháp luật quốc tế để hỗ trợ soạn khiếu nại, đặc biệt nếu quyết định/hành vi tố tụng liên quan đến hiệp định dẫn độ hoặc pháp luật quốc tế.
  • Việt kiều:
    • Được hưởng quyền tương tự công dân Việt Nam, nhưng nếu không thông thạo tiếng Việt, có thể yêu cầu thông dịch viên (thường là tiếng Anh hoặc ngôn ngữ quốc gia họ sinh sống).
    • Có thể liên hệ Đại sứ quán Việt Nam tại nước ngoài để hỗ trợ pháp lý, đặc biệt trong các vấn đề quốc tịch hoặc tranh chấp tài sản.
  • Vai trò của luật sư: Luật sư cần giúp thân chủ không thông thạo tiếng Việt soạn đơn khiếu nại chính xác, thu thập chứng cứ, và đại diện trong quá trình giải quyết khiếu nại.

Trường hợp vi phạm quyền

Nếu quyền khiếu nại bị cản trở (ví dụ: cơ quan tố tụng từ chối tiếp nhận đơn, không giải quyết khiếu nại, hoặc trả lời không đúng thời hạn), người bị buộc tội có thể:

  • Tố cáo: Báo cáo hành vi vi phạm của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đến Viện kiểm sát hoặc cơ quan điều tra (Điều 148).
  • Khiếu nại tiếp: Nộp đơn khiếu nại đến cơ quan cấp trên trực tiếp (ví dụ: Viện kiểm sát cấp trên, Tòa án cấp trên).
  • Yêu cầu bồi thường: Nếu bị oan sai hoặc thiệt hại do vi phạm quyền khiếu nại, có thể yêu cầu bồi thường theo Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước 2017.

Tư vấn chung về lựa chọn luật sư:

  • Kinh nghiệm hình sự: Chọn luật sư có kinh nghiệm xử lý các vụ án hình sự, đặc biệt trong việc soạn đơn khiếu nại và đại diện giải quyết khiếu nại về quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật.
  • Hỗ trợ ngoại ngữ: Nếu vụ án liên quan đến người nước ngoài (như người Trung Quốc) hoặc Việt kiều, luật sư cần thông thạo tiếng Trung, tiếng Anh, hoặc làm việc với thông dịch viên để hỗ trợ soạn đơn khiếu nại chính xác.
  • Chi phí: Tham khảo chi phí thuê luật sư bào chữa hình sự, ví dụ:
    • Theo Luật Nhân Dân, chi phí bào chữa sơ thẩm từ 15.000.000 VNĐ, phúc thẩm từ 10.000.000 VNĐ.
    • Chi phí hỗ trợ khiếu nại có thể thấp hơn, nhưng cần yêu cầu báo giá rõ ràng.
  • Hỗ trợ cụ thể:
    • Luật sư cần giúp phân tích quyết định, hành vi tố tụng để xác định vi phạm pháp luật.
    • Soạn đơn khiếu nại đúng quy định, thu thập chứng cứ (biên bản, tài liệu, lời khai) để chứng minh vi phạm.
    • Đại diện theo dõi và thúc đẩy quá trình giải quyết khiếu nại.

Lời khuyên thực tế

  • Hành động ngay: Nếu phát hiện quyết định hoặc hành vi tố tụng trái pháp luật (như tạm giam không đúng, ép cung), nộp đơn khiếu nại trong vòng 15 ngày để đảm bảo thời hiệu.
  • Thuê luật sư sớm: Liên hệ luật sư ngay khi phát hiện vi phạm để được hỗ trợ soạn đơn khiếu nại chuyên nghiệp và theo dõi quá trình giải quyết.
  • Chuẩn bị chứng cứ: Cung cấp tài liệu, biên bản, hoặc thông tin liên quan (ví dụ: biên bản hỏi cung, quyết định khởi tố) để chứng minh vi phạm.
  • Yêu cầu thông dịch viên: Nếu là người nước ngoài/Việt kiều không thông thạo tiếng Việt, yêu cầu thông dịch viên ngay từ đầu để soạn đơn khiếu nại chính xác (miễn phí theo Điều 29).
  • Lưu giữ hồ sơ: Giữ bản sao đơn khiếu nại và các văn bản trả lời từ cơ quan tố tụng để đối chiếu hoặc khiếu nại tiếp.
  • Liên hệ lãnh sự: Người nước ngoài có thể liên hệ Đại sứ quán/Lãnh sự quán để được hỗ trợ pháp lý (ví dụ: Đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội, Hotline: 024 3845 3736).
  • Trợ giúp pháp lý miễn phí: Nếu không đủ khả năng tài chính, liên hệ Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tại Hà Nội để được chỉ định luật sư miễn phí.

Kết luận

Quyền được khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng trái pháp luật là quyền quan trọng, giúp người bị tạm giữ, bị can, bị cáo và các bên liên quan bảo vệ quyền lợi hợp pháp, ngăn chặn vi phạm trong tố tụng. Quyền này được thực hiện thông qua thủ tục khiếu nại chặt chẽ, với sự hỗ trợ của luật sư và thông dịch viên (nếu cần, đặc biệt với người Trung Quốc, người nước ngoài, Việt kiều).

========================================================

ĐOÀN LUẬT SƯ HÀ NỘI

CÔNG TY LUẬT TNHH ĐỖ GIA VIỆT

Giám đốc - Luật sư:  Đỗ Ngọc Anh Công ty luật chuyên:
Hình sự - Thu hồi nợ - Doanh nghiệp – Đất Đai – Trọng tài thương mại – Hôn nhân và Gia đình.
Văn phòng luật sư quận Long Biên:  Số 2C ngách 16 ngõ 29 phố Trạm, phường Long Biên, quận Long Biên, thành phố Hà Nội.
Điện thoại: 0944 450 105
Email: luatsudongocanh@gmail.com
Hệ thống Website:
www.luatsungocanh.vn
#luatsubaochua #luatsutranhtung #luatsuhinhsu #luatsudatdai #thuhoino
Bài trướcQuyền được giữ im lặng
Bài tiếp theoKháng cáo bản án sơ thấm, phúc thẩm vụ án hình sự